Afscheidsrituelen

Ik ben net verhuisd. Verhuizen en vooral ook een groot renovatieproject hakt er redelijk in, fysiek en mentaal. Er komt zoveel op je af, er moeten zoveel keuzes gemaakt worden, en soms zie je door de bomen even heel letterlijk zelfs de contouren van het bos niet meer. Daarbij komend is verhuizen ook afscheid nemen. Van het oude huis, van de oude buren, van bijna 12 jaar herinneringen in één bepaald postcode gebied.  En opnieuw beginnen in een andere regio.

“Nieuwe” tradities

We vallen met onze neus in de boter: onze nieuwe woonplaats zit vol in de tradities. Naast een Halloween-speurtocht afgelopen week  is er komend weekend ook aandacht voor Allerzielen. De rite van passage gevierd met een middeleeuwse optocht door het centrum.

Rouwen

Wereldwijd zijn 1  en 2 november in veel culturen een bijzondere (feest-)dag. Dia de los muertos, Allerzielen, dagen gevuld met rituelen en tradities rondom overleden familieleden. Herinneringen ophalen, lekker eten, het leven vieren met de dood als gentle reminder dat alles eindig is.

In Nederland zijn we – althans – dat vind ik persoonlijk – niet zo goed in rouw. We zijn het leven met de dood en misschien wel breder – het afscheid nemen in alle vormen en maten – een beetje verleerd. Zijn we handelingsverlegen, onbekend met de rauwe kant van liefhebben? De consequentie (b)lijkt vaak grote eenzaamheid bij wie een verlies te dragen heeft. Je hoort het vaak van nabestaanden: het leven van de mensen om je heen dendert vrolijk door, en jij en je herinneringen aan wie je mist staan heel alleen stil in de tijd.

De gemeenschap

Vroeger bracht voor veel mensen de kerk met rituelen ordening aan in het rouwproces. Binnen een religieuze gemeente wist men de nabestaanden in zicht te houden. Die kerkelijke gemeenschappen zijn de afgelopen decennia meer gekrompen. Voor veel mensen is hun werk nu hun roeping en collega’s de groep waartoe je behoort. Als je daarin de verbinding kwijt raakt of meer verwacht dan er aangeboden wordt, kan dat dubbel zo hard aankomen en onderlinge relaties flink beschadigen.

Verdriet en relaties

Je kunt elkaar in een rouwproces dichter naderen, maar er kan ook afstand ontstaan. Zelfs op het werk. Want wat zeg je tegen iemand wiens partner, ouder of, misschien nog moeilijker, broer, zus of zoon, dochter verloren is? En hoe vraag je maanden na de begrafenis of crematie hoe het nu is? Veel collega’s, buren en soms ook vrienden zeggen uit angst het verkeerde te zeggen, dan maar liever niets.

Nieuwe vormen vinden…

Geweldig dat er op de werkvloer de laatste jaren steeds meer ruimte is voor stoelmassage, samen hardlopen na werktijd of mindfulness cursussen. Well-being van medewerkers wordt inmiddels gezien als een belangrijke succesfactor van het slagen van een team of bedrijf.

Ik zou daar nog iets anders aan willen toevoegen. Laten we ook onderzoeken hoe we elkaar binnen die professionele gemeenschap kunnen steunen in tijden van verdriet en afscheid nemen. Op Allerzielen en de andere 364 dagen per jaar waarop we samen leven én lijden. Hoe mooi als we ook in dat lijden vormen vinden om daar samen doorheen te gaan!

Oproep

Vanuit mijn vak als mediator/(team-)coach ben ik niet alleen geïnteresseerd in ‘gedoe’ maar ook in mooie voorbeelden waarin het samenleven en samenwerken – ook in moeilijke tijden – juist wel blijkt te slagen. Rituelen rondom goed afscheid nemen, van een geliefde, maar soms ook bij bijv. een fusie of grote organisatieverandering in een organisatie of afdeling hebben mijn bijzondere interesse! Reacties en collegiale tips om bepaalde artikelen of boeken te lezen van harte welkom!

Tot slot: Een prachtig liedje over afscheid nemen en rouw “Remember Me” uit de film Disney animatie Coco over Dia de Los Muertos.