Expats op de Nederlandse werkvloer

door Hester van den Dorpel, stagiaire bij Mediation Amsterdam

‘Noem mij maar gewoon Jan’. De Nederlandse manager laat zich liever bij de voornaam aanspreken en zelfs onze minister-president Rutte pakt de fiets naar zijn werk. Managers en werknemers lunchen samen en werken dankzij flexplekken steeds vaker in dezelfde ruimte. Dit kan verwarrend zijn voor een expat die meer hiërarchie gewend is. Steeds meer mensen komen als expat in Nederland werken. Zeker de gemeente Amstelveen is populair, in 2015 is 7,5 procent van de inwoners een expat. In Amsterdam is dat 4 procent. Deze expats komen voornamelijk uit onze buurlanden, maar India, Japan en de Verenigde Staten hebben ook een groot aandeel. Een expat is een persoon die tijdelijk in een land werkt met een andere cultuur dan waar hij oorspronkelijk vandaan komt. Tegen welke (juridische) problemen kunnen expats aanlopen wanneer zij in een arbeidsconflict verwikkeld raken? En kan men deze problemen oplossen of beperken door gebruik te maken van mediation in plaats van een rechterlijke procedure te starten? Met behulp van een enquête, ingevuld door expats met allerlei verschillende nationaliteiten, ben ik dit gaan onderzoeken.

Problemen op de werkvloer

Slechts 12,2 procent van de expats heeft juridische problemen ondervonden. Deze problemen werden veroorzaakt doordat er tijdens de onderhandelingen over het contract beloftes werden gemaakt die niet nagekomen werden. Een ander gaf aan dat hij teveel is gepusht om het contract te tekenen en er daarna vanaf wilde komen. Een kwart van de respondenten ervaart samenwerkingsproblemen. De helft van de respondenten geeft aan samenwerkingsproblemen met de manager te hebben ervaren, de andere helft heeft dit met een collega gehad. De respondenten noemden verschillende redenen waarom zij deze problemen ervoeren. Het merendeel van de problemen ontstond door de taalbarrière. Andere problemen werden veroorzaakt door verschil in normen en waarden, door verschillende verwachtingen van een contract of een afspraak en door verschillen in gewoontes. Een opvallend groot aantal samenwerkingsproblemen werd, volgens de respondenten, veroorzaakt door verschillende inzichten over hiërarchie. Zoals ik al aangaf is de Nederlandse hiërarchie vlak. Managers laten zich bij de voornaam noemen, werken en lunchen steeds vaker met de werknemers en accepteren eerder feedback van hen. In Nederland is het polderen een gebruikelijke manier om tot een besluit te komen. In een vergadering wordt dan ook van de werknemer verwacht dat hij aan de discussie bijdraagt en mogelijkerwijs met ideeën komt die anders zijn dan hoe de manager erover denkt. Ook op sollicitaties blijkt dat van een sollicitant wordt verwacht dat hij vragen stelt. Nederlandse werkgevers zijn geneigd te denken dat een sollicitant anders geen pit of weinig interesse heeft. Expats die andere vormen van hiërarchie gewend zijn, zijn zich vaak niet bewust van deze ongeschreven regels.

Eva van Ooijen van KIT Intercultural Professionals heeft een aantal tips voor managers om samenwerkingsproblemen te voorkomen. Ten eerste is het van belang dat managers zich realiseren dat expats vaak alleen naar een land zijn gekomen. Een van de expats gaf aan dat hij tijdens zijn periode in Nederland weinig contact heeft gehad met zijn collega’s. Pas toen hij weer vertrok zeiden ze dat het tijd was voor een afscheidsfeestje. Wees daarom uitnodigend en betrek de expat erbij. Daarnaast is het belangrijk om als team te bespreken wat de verwachtingen over en weer zijn. Ook kan de expat gevraagd worden wat voor vorm van hiërarchie hij gewend is. Op deze manier kan hem uitgelegd worden hoe het in Nederland werkt en kunnen mogelijke conflicten voorkomen worden. Tevens is het voor de expat belangrijk om zich te verdiepen in de nieuwe cultuur. Volgens Eva van Ooijen mislukt expatriëring naar een van een van de buurlanden vaker dan wanneer een Nederlandse werknemer naar Azië gaat. Men denkt dan dat de culturele verschillen dan kleiner zijn en doet mogelijkerwijs minder moeite om zich te verdiepen in de nieuwe cultuur. Opvallend is juist dat België meer hiërarchie op de werkvloer kent dan Nederland. Het werken met expats zorgt niet alleen maar voor problemen. Een van de voordelen van het werken met expats is dat mensen leren om met verschillende culturen om te gaan. Het geeft hen nieuwe inzichten en ideeën. Daarnaast geeft men aan dat contact met buitenlandse bedrijven beter is als er een expat in het Nederlandse bedrijf werkt.

Mediation in het arbeidsgeschillen

Indien expats in juridische of samenwerkingsconflicten geraakt zijn is het verstandig om gebruik te maken van mediation. Wat is mediation precies? Er zijn verschillende manieren om mediation te beschrijven. Het Handboek Mediation omschrijft mediation als: ‘Een vorm van bemiddeling in conflicten, waarbij een neutrale bemiddelingsdeskundige, de mediator, de communicatie en onderhandelingen tussen partijen begeleidt om vanuit hun werkelijke belangen tot een gezamenlijk gedragen en voor ieder van hen optimale besluitvorming te komen.’ 

Men gebruikt mediation veel voor familierechtelijke geschillen maar ook het gebruik van mediation in arbeidsgeschillen neemt steeds meer toe. Mediation is een vorm van geschilbeslechting en vormt hierbij een alternatief voor de gang naar de rechter. 63,4 procent van de respondenten gaf aan dat ze bekend waren met mediation en gelukkig is zelfs 85,4 procent van de respondenten voorstander van het gebruik van mediation in arbeidsgeschillen. Ik heb hen gevraagd waarom zij wel of juist niet menen dat mediation een goed middel is om arbeidsgeschillen op te lossen. Als een van de redenen gaven zijn aan dat mediation kan bijdragen aan de-escalatie van het conflict doordat er wordt gekeken naar achterliggende belangen. Op deze manier kunnen partijen uitspreken wat voor hen belangrijk is. Als men kijkt naar belangen in plaats van standpunten is de kans groter dat ze er samen uitkomen. Het voordeel van mediation is dat men zelf met oplossingen komt. Wat maakt een mediator een goede mediator? De respondenten gaven aan dat ze het liefste een mediator hebben die betrouwbaar en onpartijdig is, goed luistert, kalm blijft en vooral niet oordeelt.

Mediation op de Vrije Universiteit

Studenten van de Vrije Universiteit Amsterdam kunnen de afstudeerrichting Conflicthantering, rechtspraak en mediation volgen. Dit is uniek in Nederland. Onderdeel van deze afstudeerrichting is het vak mediation. Ook privaatrechtelijke masterstudenten kunnen dit vak volgen. Op 1 april 2017 is Dick Allewijn benoemd tot bijzonder hoogleraar Mediation aan de Faculteit der Rechtsgeleerdheid. De Vrije Universiteit heeft de eerste bijzonder hoogleraar Mediation van Nederland.

Geschreven door VU studente Hester van den Dorpel, stagiaire bij Mediation Amsterdam van 1 maart – 1 juni 2017. Kijk ook haar vlog over haar onderzoeksresultaten!