Moed – over online procederen en mediation

Afgelopen vrijdag stond ik voor een klas vol internationale juristen in spé aan de Universiteit Maastricht. Daar spraken we het over mediation en over het begrip winst. De titel van mijn masterclass was “Why Winning Makes Matters Worse”. Ik kwam mijn kennis delen. En ik leerde zelf ook iets. Over online procederen en het belang van moed.

Een nieuwe generatie
Lesgeven is leuk, een mooie kans om je kennis en ervaringen te delen. Lesgeven is ook hard nodig: mediation verdient een vanzelfsprekende plek in ons rechtstelsel. Zoals hoogleraar Britta Bohler ook betoogde in haar Toga Column in NRC op 4 /4/2017: “we moeten af van het vechtmodel bij conflicten.” Eerst proberen er samen uit te komen, met hulp van een neutrale professional voordat je (meer) juridische stappen onderneemt. De nieuwe generatie juristen krijgt steeds vaker die visie mee in het HBO en aan Nederlandse universiteiten.

Eigen belang
Heel leuk, al die nobele idealen. Voor het geld moet je als professional niet voor de klas gaan staan. Een redelijke fles wijn of boekenbon is meestal de beloning. Maar het mooie aan de interactie met ambitieuze en leergierige jongeren is dat je altijd zelf ook iets leert.
In Maastricht trof ik geïnteresseerd publiek. Het was geen verplichte les: de zaal zat vol studenten die zich vrijwillig hadden aangemeld om deel te nemen aan de Mediation Clinic, een project van dr. Mark Kawakami en dr. Catalina Goanta. Catalina en Mark zijn twee bevlogen assistent professoren met een missie: zorgen dat de nieuwe lichting juridische professionals beschikt over de vaardigheden die nodig zijn in de 21’e eeuw. Waaronder mediation. We maakten er zelfs een vlog over.

Dus… mijn les.
Aan het eind van twee uur informatie, oefeningen en voorbeelden, was er tijd voor vragen. Een van de studenten, Arturo uit Brazilië, deed onderzoek naar online procederen. Een manier waarmee burgers makkelijker en vaak goedkoper toegang krijgen tot het recht. In veel landen een heel positieve innovatie. Maar bij zijn (literatuur-)onderzoek trof hij een onverwacht neveneffect. Bij verbeterde toegang tot het recht d.m.v. online tools nam de bereidheid om deel te nemen aan (off- en online) mediation af. Hij was verbijsterd door dit onderzoeksresultaat omdat hij het tegenovergestelde verwacht had. Hoe kwam dit? De burger krijgt meer regie in het recht, en wijst gehele regie over de inhoud zoals in mediation af?

Ja, hoe komt dat?
Hij dwong me na te denken over zijn vraag, want – eerlijk is eerlijk – ik weet weinig van online procederen in het recht. Maar uiteindelijk kwamen wij samen tot de volgende conclusie: mediation vraagt (meer) moed.

Als je online een klacht kunt indienen, of zelfs online kunt scheiden, houd je een zekere afstand tot ‘de ander’. Door het ontbreken van de fysieke confrontatie, kun je harder of makkelijker ‘vechten’ voor je eigen gelijk. Je ziet het effect op de ander niet en hoeft er dus ook geen rekening mee te houden. Dat zie je ook op sociale media: doordat er een scherm tussen jou en de ander zit, lijkt het uitten van heftige meningen en scheldpartijen makkelijker. Online gedraag je je makkelijker als onverdraagzame hork.

De confrontatie
Bij mediation ga je om tafel. In alle kwetsbaarheid, zonder te weten waar je uit zult komen. Je gaat akkoord om tenminste te proberen te luisteren naar het verhaal en de argumenten van de ander. En zoekt samen naar oplossingen.

Die oplossingen krijg je sneller en zijn duurzamer en meer omvattend dan de gemiddelde uitkomst van een rechterlijke procedure. Maar je moet wel achter je computer of advocaat vandaan. Je niet verschuilen voor de ander. Elkaar aankijken. Mediation is allesbehalve soft. Mediation is voor mensen met moed!