Rouw op de werkvloer deel 1
Op dinsdag 31 oktober 2023 verzorgt Mediation Amsterdam een kennisbijeenkomst over Rouw op de werkvloer in het kader van de Week van de Mediation. Psycholoog-mediator Mark Spaargaren schrijft in de aanloop naar dit event een aantal blogs over rouw en hoe op welke wijze dit tot conflicten kan leiden op de werkvloer en thema wordt aan de mediationtafel. Vandaag: Wat is rouw eigenlijk?
Wat is rouw?
Rouw heeft altijd te maken met verlies. We denken bij rouw vaak direct aan het overlijden van een geliefde en gevoelens van verdriet of eenzaamheid die daarmee worden geassocieerd. Maar er zijn ook andere vormen van verlies die leiden tot een rouwreactie. Denk hierbij aan het verlies van gezondheid, van een baan of van een belangrijke relatie. Rouwen, als werkwoord, is het proces van het verwerken van dat verlies. Bij de dood verwachten we een periode van rouw en mensen krijgen daar over het algemeen ook de ruimte voor. Dit is minder vanzelfsprekend bij andere vormen van verlies, terwijl het gevoel van verlies niet minder hoeft te zijn.
Is rouw voor iedereen hetzelfde?
Nee! Rouw is een persoonlijk proces en mensen die dezelfde verlieservaring hebben, kunnen daar heel verschillend mee omgaan. Dat ligt onder andere aan verschillen in de behoeften van de persoon zelf of de culturele context.
Er zijn grote verschillen in hoe culturen omgaan met verlies. Bij uitvaarten in de ene cultuur gebeurt dit op zeer ingetogen en sombere wijze en in andere culturen juist uitbundig, kleurrijk en bijna feestelijk. Of waar het in sommige culturen gebruikelijk is om je emoties voor jezelf te houden, is het juist in andere normaal dit openlijk te tonen. De verschillen in uitingen, zeggen weinig over vaak hetzelfde diepe gevoel van verdriet, eenzaamheid, verlorenheid of leegte.
Ook zijn er verschillen hoe individuen met verlies omgaan en wat ze daarin nodig hebben. Zo wil de ene er veel over kunnen praten, en de ander juist zo min mogelijk. Of kan de één niet wachten om weer de normale dingen te gaan doen, terwijl de ander juist veel meer tijd nodig heeft.
De 5 stadia van rouw
Naast de persoonlijke en culturele verschillen valt er ook wel iets te zeggen over stadia die de meeste mensen doorlopen om tot acceptatie van het verlies te komen. Rouw is geen lineair proces. De volgorde van de stadia, hoe lang of kort deze duren en hoe diep iemand daar doorheen gaat, verschillen per persoon, maar er zijn een aantal stappen die de meeste mensen doorlopen:
Ontkenning Als eerste afweer-reactie wijzen mensen de waarheid vaak in zijn geheel af. Er is ongeloof: ‘dit kan niet waar zijn!’ of dit gaat vast over iemand anders. Het nieuws komt niet direct in zijn volle omvang binnen en wordt op gedoseerde wijze geïncasseerd.
Boosheid of protest De boosheid kan gericht zijn op de brenger van het nieuws, op andere betrokkenen (zoals collega’s bij ontslag, of de arts bij een slecht nieuws gesprek) of op God (Waarom ik? Waarom nu?). Ook zoekt men vaak naar een schuldige. Door zich bezig te houden met de schuldvraag, vermijdt je het gevoel van verdriet of verlies.
Onderhandelen of vechten In een poging controle te krijgen over de situatie kan iemand gaan onderhandelen. Bijvoorbeeld met een hogere macht (‘Als ik mijn leven beter, dan….) of wordt juist het gevecht aangegaan bij een rechter zoals bij ontslag of echtscheiding.
Depressie Als ontkenning, protesteren, of vechten geen resultaat oplevert, treedt vaak depressie op. Gevoelens van machteloosheid krijgen de overhand, en mensen sluiten zich af voor de omgeving. Het contact wordt verbroken, mensen melden zich ziek, of vluchten in drugs of alcohol.
Acceptatie De laatste fase van het rouwverwerkingsproces is acceptatie of aanvaarding. Het verlies wordt geaccepteerd, en mensen komen weer in actie om hun leven op een nieuwe manier vorm te geven.
Kennisbijeenkomst
Het volgende blog gaat in op welke manier rouw op de werkvloer speelt en hoe verschillen in rouwreacties en -verwerking kunnen leiden tot conflicten.
Ben je geïnteresseerd in de Kennisbijeenkomst, geef je dan via de aanmeldlink in het nieuwsbericht!
Mediation Amsterdam
Voor meer informatie over onze diensten, voor advies of een afspraak – neem gerust contact op!!
Psychologie aan de mediationtafel
Psycholoog-mediator Mark Spaargaren duikt in deze serie in de wereld van de psychologie aan de mediationtafel. Hij maakt kennis met een tafelgast die altijd aanwezig is. Soms zichtbaar, meestal onzichtbaar. Deze keer: Trauma deel 2.
Trauma
In de vorige blog over Trauma beschreef ik wat trauma is en op welke manier dit in conflicten tot uiting komt. Kortgezegd voelen mensen met een traumatische ervaringen zich sneller onveilig en reageren ze daarop op één van de volgende manieren: vechten, vluchten of bevriezen. Dit zijn normale reacties op gevaar. Ze zijn gericht op overleven, maar kunnen bij mensen met meervoudig of complex trauma door verschillende situaties, mensen, geuren of herinneringen worden ‘getriggerd’.
Het creëren van een veilige setting helpt enorm om deze reactie te voorkomen en er zijn een aantal dingen die een mediator kan doen als wordt opgemerkt dat de alarmbel afgaat.
Tips voor trauma-sensitief werken
Alles wat het gevoel van veiligheid versterkt, en dus de alarmbel doet verstommen, kan bijdragen aan een trauma-sensitieve aanpak. Deze horen deels bij de standaard aanpak van mediation en zijn deels specifiek voor trauma-sensitief werken, maar zijn bruikbaar in iedere situatie.
Voorspelbaarheid creëert veiligheid. Neem mensen mee in het mediation-proces, neem de regie en creëer duidelijkheid. Leg uit wat er gaat gebeuren en wat de mensen wel en niet kunnen verwachten. Ook van jou in je rol als mediator.
Een gevoel van controle kan de veiligheid ook vergroten. Geef waar mogelijk regie aan de deelnemers, door keuzes aan te bieden, zoals die voor de mediator, de locatie, de planning van de afspraken of het samenstellen van de agenda.
Waarborg de neutraliteit. Een centraal begrip binnen mediation, en des te belangrijker voor mensen die zich onveilig voelen. Het betreft je eigen rol als mediator (wordt je als ‘veilig’ persoon gezien door beide partijen), maar ook de ruimte waarin de mediation plaats vindt. Voelen mensen zich senang in de ruimte. Zijn er duidelijke instructies over de locatie, over parkeren, hoe men zich moet aanmelden. Is er voldoende privacy? Is het warm en gastvrij, maar niet teveel prikkels (en dus potentiële triggers).
Om vertrouwen te krijgen, is het belangrijk om betrouwbaar te zijn. Afspraak is afspraak. Zeg wat je doet, en doe wat je belooft.
Maak afspraken aan het begin van de sessie over het nemen van een time-out en wat iemand op dat moment nodig heeft. Op deze manier is duidelijk hoe iemand zelf kan aangeven een time-out nodig te hebben, maar ook hoe de mediator dit kan initiëren. Ook is dan voor de mediator duidelijk wat er verwacht wordt: even een moment alleen, of juist niet. Het is goed om aparte ruimte beschikbaar te hebben, waar iemand gebruik van kan maken.
Mensen hebben soms door onrust of paniek moeite in het hier en nu te blijven. Een korte ademhalingsoefening, even rekken en strekken, een koffiepauze of de aandacht richten op iets in de ruimte helpt mensen ’terug te komen’.
Meer informatie
Dit zijn slechts een aantal tips die gebruikt kunnen worden, maar zeker niet volledig. De blogserie Psychologie aan de mediationtafel is dan ook vooral bedoeld voor bewustwording.
Voor meer verdieping, kunnen we een training van de Trauma Company of een andere aanbieder, zoals collega mediators bij TraumaTrainingen, van harte aanbevelen.
Mediation Amsterdam
Voor meer informatie over onze diensten, voor advies of een afspraak – neem gerust contact op!!
Geld speelt (g)een rol
In deze blog vertelt collega Eline van Tijn over haar werk als zakelijk mediator en de rol die geld daar wel of niet in speelt.
Geld speelt (g)een rol
Vaak genoeg meegemaakt: tegen het einde van een zakelijk mediation traject laat een deelnemer een eis tot betaling van een grote som geld, zeg twee ton, schijnbaar zo maar vallen. Wist die persoon dan dat hij/zij daar eigenlijk geen recht op had? Of was het een lastig te bewijzen juridische positie? Ik ben als zakelijk mediator niet bezig met waarheidsvinding en ook niet met dossiervorming of juridisch advies. Maar in 1 op 1 gesprekken tussendoor vraag ik daar wel naar. Hoe sterk schat je jouw positie in? Wat zegt je advocaat hierover? Wat is het alternatieve scenario, plan B, als je er in de mediation niet uit komt?
Een ander gesprek
In de gezamenlijke sessies stel ik ander type vragen. Wat zou het voor jou persoonlijk betekenen als je dat grote bedrag inderdaad betaald zou krijgen? (Of aan de ander: als je dat zou moeten betalen?) Waar maak je je zorgen over als dat niet door gaat? En dan kijken of de andere kant het antwoord kan horen zonder direct negatief te interpreteren als: “zie je wel hij/zij wil gewoon die zak met geld!”.
Het is voor mij als mediator vaak snel duidelijk dat het conflict eigenlijk niet om het financiële belang draait. Dat snapt iedereen als bijvoorbeeld twee broers een rechtszaak voeren tot in hoger beroep over bedragen die veel lager liggen dan hun juridische kosten. Daar zal vast iets persoonlijks meespelen. Daarom kan de rechter proberen om die broers door te verwijzen naar mediation. Anderzijds: als de (zakelijke) relatie nog min of meer in stand is heb je geen mediator nodig om samen de oplossing te vinden voor een probleem. Ook al gaat het om miljoenen, partijen kunnen er dan best nog goed uitkomen.
Als het niet (alleen) over geld gaat, waarover dan wel?
Speelt geld dan echt geen rol in een zakelijke mediation? Natuurlijk wel. Als er substantiële bedragen in een conflict gevorderd worden is dat uiteraard niet onbelangrijk. Daar kan dan ook binnen de mediation serieus over onderhandeld worden. Maar voordat we daaraan toe komen in een vastgelopen zakelijk conflict, moeten er eerst andere ‘zaken’ worden besproken. Waarover gaat het dan bijvoorbeeld? Over de vertrouwensbreuk, gebrek aan erkenning en/of respect, niet serieus genomen worden, beledigingen, slecht gedrag, bedrogen voelen of zorgen over het voortbestaan van het bedrijf. Dat soort ‘zaken’. En dan niet te vergeten zijn er meestal ook ‘gewoon’ misverstanden ontstaan in de negatieve spiraal van slechte communicatie.
Ik begin een mediation traject graag met persoonlijke en vertrouwelijke intakegesprekken met beide kanten. Daarin zeggen de deelnemers vaak dat ze de gesprekken graag zakelijk willen houden. Ik begrijp het, maar vraag toch door: waarom denk je dat jullie er dan zelf niet uit zijn gekomen? En dan komen de emoties en het vijandbeeld aan de orde: “kijk, ik wil het wel oplossen, maar dat lukt niet met die ander. Die is onmogelijk, onbetrouwbaar, speelt spelletjes, is uit op een zak geld etc..”
Conflictanalyse
Na die intakegesprekken heb ik stof tot nadenken en een begin van de conflictanalyse. In de eerste gezamenlijke bijeenkomst kan ik daarop goed doorvragen en in de dialoog komen er misschien weer nieuwe apen uit de mouw.
Het is voor mij altijd weer interessant om erachter te komen wat er speelt, wie zijn betrokken, wat is er gebeurd, wat is er nodig om iets op te lossen en wat moet er eigenlijk opgelost worden?
En uiteindelijk is er gelukkig een hoog slagingspercentage van 85% bij zakelijke mediations. Prachtig beroep!
Voor meer informatie, advies of een afspraak – neem gerust contact op!!
